ÇÖZÜMÜN EKONOMİK MALİYETİ

-Mülkiyet

-Garantiler

-Çözümün ekonomik maliyeti.

Mülkiyet konusunun mümkün olduğunca tazminatlarla çözülmesi konusunda anlaşıldı ise bu umut verici bir gelişme. Hele Güzelyurt başta olmak üzere Annan Planında Rumlara bırakılacak bölgeler için ayrı bir formül üzerinde çalışılması, umutlarımızı daha da artırıyor.

Çözümün elbette bir maliyeti olacak. Bu maliyetin kimin tarafından karşılanacağı sorusu, çok önemli. Eşdeğerciler yahut yeni ev yapanlar için bu maliyet, belki de düşük olacak. Ama Rum arazisine ev yapan veya devletine güvenip mal satın alan on binlerce insan, elindeki KKTC tapusunun akıbetini merak ediyor.

Varılacak çözümün ekonomik maliyeti ise, üç aşağı beş yukarı belli. Dünya Bankası uzmanlarına göre bu rakam 15 ila 20 Milyar dolar civarı.

Bana göre bu rakam oldukça iyimser bir rakam. Maliyet bu rakamın iki misline çıkabilir.

Annan Planı toprak ve Mülkiyet konusunda daha çok iadeyi öngörüyordu. Şimdi ise iadeden ziyade tazminat üzerinde duruluyor. AIHM de Demopoulos kararında bunu vurguluyor, İnsanları yeniden göçmen durumuna düşürecek düzenlemeler yerine tazminat ve takasla bu işin çözülmesini öneriyor ve toplu Mal Tazmin Komisyonuna atıyordu.

Hatırlarsanız, Rum tarafından “Hayır çıkmasının en büyük nedeni, o anlaşmanın uygulanabilir olmadığı idi. Çünkü ortaya çıkacak maliyetin kim tarafından karşılanacağı belli değildi. Verilen sözler tıpkı Bosna’da olduğu gibi havada kalabilirdi.

Peki, Annan Planının ekonomik maliyeti neydi?

Elimde Annan Planı öncesi 2003 Eylül ayında Rum tarafında hazırlanmış çözümün ekonomik maliyeti ile ilgili oldukça ciddi bir araştırma var.

Dr. George Vassiliou başkanlığındaki bir ekip tarafından hazırlanan bu araştırma önümüzdeki çözüm planının ekonomik boyutuna da ışık tutabilir.

Burada tazminatlardan tutun, Maraş’ın yeniden inşasına, Türkiye’ye geri dönecek vatandaşlara verilecek tazminattan tutun, alt yapı harcamalarına kadar birçok konu rakamlara dökülmüştü.

Buna göre mesela; Rumların Kuzeyde bıraktıkları malın değeri 15 milyar 578 Milyon Kıbrıs lirası idi. Türklerin Güneyde bıraktıkları malın değeri ise 1 milyar 414 milyon Kıbrıs Lirası idi.

Yeni anlaşmada mal iade ve takasından sonra Rum sahiplere ödenecek rakamın en az 20 milyar dolar olduğu anlaşılıyor.

Rum’a verilecek olan bölgelerde yaşayan ve göçmen durumuna düşecek 47.000 KKTC vatandaşına yapılacak tahmini 12.000 evin maliyetini de 450 Milyon Kıbrıs lirası, yani yaklaşık 750 milyon dolar hesaplamış araştırmacılar.

O araştırmada, Türkiye’ye geri gidecek olan vatandaşlar için düşünülen tazminatın (4 kişilik bir aileye 10.000 euro)  az olduğu teşvik için bu rakamın yükseltilmesi öneriliyordu. Araştırmacıların hesabına göre tahminen 40.000 Türkiye göçmeni geri dönecekti.  Bunlara ödenecek para da tahmini olarak 100 milyon dolar olacaktı.

Sizi rakamlara boğmak istemiyorum.

Görüldüğü gibi Annan Planının Ekonomik maliyeti takriben 30 milyar dolardı. Bu rakam değişmediğini düşünsek önümüzdeki plan için de aşağı yukarı aynı rakama ihtiyaç duyulacağı düşünülürse, bu rakamın nereden bulunacağı sorusu ciddi bir sorudur.

Kıbrıs Türkü içinde oturduğu ev, ekip biçtiği tarla ve bahçe için elbette bir miktar fedakârlık yapabilir. Ama hiç kimse Kıbrıs Türküne; “Elinizde tuttuğunuz tapular kağıt parçası idi. Devletinize güvenip aldığınız o kağıt parçaları geçersizdir. O malı elinizde tutmak istiyorsanız bugünkü değeri üzerinden Rum sahibinden tekrar satın alacaksınız” diyemez.

Böyle bir tablo karşısında muhtemel bir referandumun akıbeti bellidir. Sayın Cumhurbaşkanı bu konuyu aydınlatırsa diğer konulara geçebiliriz.